Yer altı mimarisi hakkında bilinmeyenler ve sıradışı örnekleri derlediğimiz bu yazımızda bilim kurgu filmlerinden öteye giderek uygulanabilirlik araştırdık.
Sıradışı mekanlar ve sıradışı fikirler için mimarlık gibi hayal gücü düzeyi oldukça yüksek kabul edilen bir meslek grubu daha yatkın olamazdı herhalde.Gelişen teknoloji ile artık bi ölüme çare bulunamadı.Yaşamsal ihtiyaçlar, hayatı kolaylaştırmaya dönük girişimlere her geçen gün bir yenisi daha ekleniyor.
Bu yazımızda tamamen yer altında bir yaşam mümkün mü? Ya da yer altı mimarisi hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir? gibi sorulara yönelik araştırmalarımızın ve bir grup mimar olarak atıp tuttuklarımızın paylaşımını yapacağız.
Olabildiğince sıkmadan ve başarılı sayılabilecek örneklerle somutlaştırarak bu işe girişeceğimizi de bilmeniz faydalı olacaktır.
Öncelikle neden yer altı mimarisi? Yer altı mimarisi avantaj ve dezavantajları neler?
Bu soruların yanıtları aslında içlerinde gizli.Yer altı mimarisi yer yüzüne nazaran daha farklı canlı topluluklarına ev sahipliği yapmaktadır.O halde insanlar için yep yeni bir yaşamsal alan olarak neden değerlendirilmelidir?
İşte bu kilit soruda da yer yüzünü daha fazla kirletmemek adına bu girişimlerde bulunulabilir demek bir hayli yanlış olacaktır.Yeryüzü bitti şimdi de yer altına mı el atılıyor?.Diyenler olacağından yer altı mimarisi için daha farklı bir sebep bulmalıyız.
Nükleer savaşlar, doğal afetler ve global salgın hastalıklardan korunmak, dış dünyayla büyük oranda bağları keserek melankoli odaklı bir yaşam için de yer altı tercih edilebilir.
Ya da belki biraz fuzuli kalacak ama daha sıradışı olabilmek adına yer altı mimarisi tercih edilebilir.
Sıradışı yer altı mimarisi örnekleri
Çevre araştırmaları ve eğitim merkezi – Çek Cumhuriyeti
Çek mimar Petr Hájek tarafından tasarlanan ve 2013 yılında açılışı yapılan yer altı çevre araştırma merkezi binası güzel bir örnek olabilir.
Yapının kırıklı kütlesel hareketleri bulunduğu coğrafyanın topoğrafik özelliklerinden esinlenerek oluşturulmuş.
Krkonose Dağları’nda konuşlanan bu araştırma merkezi binası bulunduğu tabiat parkına bir saygı gereği ‘ben burdayım’ dercesine tasarlanmamış.Yani başka bir deyişle doğal olanı doğal bırakmak adına çevre katliamının önüne geçmek adına böyle bir yola başvurulmuş.
Mekan tamamen olmasa da kısmi açıklıklar bırakılarak doğal havalandırma ve aydınlatma kullanılması sağlanmış.
Dünya’nın ilk yer altı parkı – New York, Amerika
Tamamen yer altında bir yaşam için beslenme ve gıda yetiştiriciliği de oldukça önemli.Bu alanda da araştırmaları yürütmek, gelişimleri kamuoyuyla ve dünyayla paylaşmak adına bir yapılanma mevcut.
Bir prototipleştirilmiş araştırma merkezi tanımlaması da yapılabilecek olan bu mekana Lowline Lab adıyla google üzerinden detaylı verilere ulaşabilirsiniz.Ancak kısaca yeryüzündeki gün ışığını çeşitli yansıtıcılar ve depolayıcılar aracılığıyla parka ulaştırıyor.
Optik ilüzyonların yansıtıcılarını kullanarak doğal aydınlatma sağlanan mekana mekanik yolla havalandırma sağlanıyor.
Bitkilerin CO2 salınımıyla nasıl başa çıkıldığına yönelik verilere şimdilik ulaşamıyoruz ama araştırmaların bu yönde de yoğunlaştığını belirtmekte fayda var.
Yer altı mimarisi için zorlayıcı ve çözüm gerektirecek en önemli konuların başında aşağıdaki başlıklar gelmektedir;
- Güvenlik (yer altı canlıları ve jeolojik faaliyetlerden kaynaklı dayanım / korunma gereksinimi)
- Yalıtım (su , ısı ve diğer)
- Havalandırma
- Aydınlatma
Tasarımcılar yukarıdaki örnekte de görülebileceği üzere optik yansıtma oyunları ve ışığı depolama fikriyle yer altında gayet sağlıklı bir yaşamın mümkün olabileceğinin sinyallerini vermekte.
Havalandırma ise gerek mekanik ve gerekse de doğal yolla yer yüzüne bakan / açılan çatlaklar kıvrımlarla sağlanabilmekte.
Peyzaj mimarlığı ile mimarlık arasındaki ilişkiyi olduğundan daha fit noktaya çıkaracağına inandığım yer altı mimarisi bana göre statik sistemler, jeolojik hareketler ve mekanik sistemleri de eklediğimizde yine disiplinleri arasında inanılmaz bir bağ kurularak tasarlanması gereken bir meta olduğunu ortaya koyuyor.Yani İnşaat Mühendisliği, Jeoloji ve Jeofizik Mühendisliği, Makine Mühendisliği ve Elektrik Mühendisliği ile Peyzaj tasarım unsurları gibi branşlardan bahsediyorum.
İşin tarımsal boyutu biraz daha geliştirildiğinde yenilenebilirlik potasında eritebileceğimiz güzel bir örnek daha var elimizde;
Archea Architecture imzalı Antinori Şaraphanesi – İtalya
Şarap mahzenlerinin mayalanmayı kolaylaştırıcı etkisi nedeniyle yer altı ve tamamen kapalı bir ortamda olması gereken kısımları yer altında ve üzerinde ise üzüm tarlaları yer alıyor.Korkunç bir fikir ve inanılmaz bir alan tasarrufu..
Yaklaşık 540.000 metrekarelik inşaat alanıyla tarlada dalından kopan üzümler neredeyse hiç yol katedmeden hemen alt kattaki üretim ve depolama tesislerinde lezzetli şaraplar olmayı bekliyor.
Eski bir Amerika’lı bürokrat olan Bruce Townsley tarafından geliştirilen fikir ise daha önceden hazırlanan ve amacı dışında bir mekana dönüştürülmek üzere kullanılabilecek eski ve nükleer bir siloyu barınak haline getirme fikriydi.
Tamamen yer altında bir yaşam için elbette yeterli teknik donanıma sahip olmayan bu yaşam alanı günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik dış dünya ile yakın bir ilişki halinde.
Öyle ki Townsley, sadece yatmak için kullandığı bu evini güvenli bir korunak alanı olarak görüyor.
Yer altı mimarisi örnekleri için Studio Job imzalı Villa Vals gibi popüler örnekler de elbette var.Ayrıca hobbit evleri ve Kuzey ülkelerinde yeşil çatılı örnekler de sıralanabilir.
Yer altı mimarisi hakkında bilinmesi gereken enteresan verileri ve araştırmalarımızı bu yazımızda sizlerle paylaştık.Yer altı mimarisi için ülkemizde bir mevzuat bulunmamakla birlikte yasal olmadığını da belirtmekte fayda var.İmar Kanunumuza göre yer altı yapıları inşa edilemez.Bodrum katların bile iskan edileceği zaman açığa çıkması gerektiğini Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğimizin 53. Maddesinden öğreniyoruz.
Dolayısı ile gerekli yenilenebilir, girişimcilik ya da sıradışı mimari örnekleri için daha katedilmesi gereken tonlarca bürokrasi bulunmakta.
Başka bir yazımızda da yer altı mimarisi için münferit örnekler dışında şehir ve karma kullanım örneklerini paylaşacağız.
Yorumlarınızı ve düşüncelerinizi aşağıda yorum kısmından iletebilirsiniz.Ayrıca sosyal medya hesaplarımızdan da paylaşıma ait postun hemen altında da görüşlerinizi bekliyor olacağız.